Hoogbegaafd
Hoogbegaafdheid, een woord wat vaak genoemd wordt maar waar ook nog veel misverstanden over zijn. Veel mensen denken bij een hoogbegaafd kind aan het jongetje wat met 8 jaar zijn VWO diploma al heeft gehaald, de 4-jarige kleuter die Harry Potter leest of de 2-jarige peuter die kan rekenen. Dat zijn zeker hoogbegaafde kinderen, het zijn alleen eerder de uitzonderingen. Er zijn zoveel meer kinderen die hoogbegaafd zijn maar waar het alleen niet zo van opvalt. Wat is hoogbegaafdheid dan precies?
Op veel scholen wordt het model van Renzulli en Mönks gebruikt.
Op veel scholen wordt het model van Renzulli en Mönks gebruikt.
In dit model ging Renzulli ervanuit dat je hoogbegaafd bent als je intellectuele capaciteit, in zijn beleving een IQ van 130 of meer, bezit, creatief kunt denken en grote motivatie laat zien. Creatief denken is in deze zin een originele manier van over dingen denken.
Monks voegde daar later 3 belangrijke beïnvloedende omgevingsfactoren aan toe die bepalen of het hoogbegaafd potentieel tot uiting komt: de school, het gezin en vrienden. Als deze goed samenwerken kan een hoogbegaafd kind tot bloei komen.
Tessa Kieboom, professor aan de universiteit in Belgie en oprichtster van Exentra, verwoord op de site van Exentra heel mooi hoe zij naar hoogbegaafdheid kijkt: Hoogbegaafdheid is het verzamelwoord voor een aantal persoonskenmerken die maken dat iemand anders denkt en handelt dan de mensen rondom hem.
Voor haar zit hoogbegaafd zijn dan ook zeker niet (alleen) in een IQ van 130 of meer. Daarom maakte zij haar eigen model. In dit model gaat zij er vanuit dat hoogbegaafdheid uit twee luiken bestaat: het cognitieve luik en het zijnsluik.
Tessa Kieboom, professor aan de universiteit in Belgie en oprichtster van Exentra, verwoord op de site van Exentra heel mooi hoe zij naar hoogbegaafdheid kijkt: Hoogbegaafdheid is het verzamelwoord voor een aantal persoonskenmerken die maken dat iemand anders denkt en handelt dan de mensen rondom hem.
Voor haar zit hoogbegaafd zijn dan ook zeker niet (alleen) in een IQ van 130 of meer. Daarom maakte zij haar eigen model. In dit model gaat zij er vanuit dat hoogbegaafdheid uit twee luiken bestaat: het cognitieve luik en het zijnsluik.
Het cognitieve luik gaat over de intelligentie, oftewel het IQ, over creativiteit en over motivatie. Dit zijn ook de factoren die Renzulli noemt in zijn model. Naast deze cognitieve kenmerken voegde Tessa Kieboom er ook zijns kenmerken aan toe. Deze zijnskenmerken zijn minstens zo belangrijk als de cognitieve kenmerken. De combinatie van beide maken volgens haar dat iemand wel of niet hoogbegaafd is.
Het zijnsluik bestaat uit de volgende factoren:
• Lat hoog leggen oftewel perfectionisme met daaraan gekoppeld faalangst; dit houdt aan de ene kant in dat hoogbegaafde mensen voor zichzelf een zeer hoog referentiepunt hebben, de lat dus erg hoog leggen. Pas als daar aan voldaan wordt zijn ze tevreden. Wordt de lat niet gehaald dan ontstaat er vaak een hele sterke vom van faalangst. Aan de andere kant hebben ze het gevoel dat ze het zich niet kunnen veroorloven om fouten te maken. Fouten maken wordt gezien als falen en dat vinden zij heel erg.
• Sterk rechtvaardigheidsgevoel; zowel voor zichzelf als naar anderen toe. Regels en gemaakte afspraken zijn heel belangrijk. Als deze verbroken worden leidt dat tot lange discussies. Veel hoogbegaafde kinderen zijn ook erg begaan met mensen die het minder of slechter hebben in de wereld, of geraakt worden door heftige wereldgebeurtenissen en rampen.
• Kritische instelling; hoogbegaafde kinderen zijn zeer kritisch ingesteld, naar zichzelf maar ook naar anderen toe. Dat maakt dat mensen hen vaak zien als betweters of muggenzifters. Het lastige hierbij is dat hoogbegaafde kinderen, als je eenmaal iets niet goed hebt gedaan in hun ogen, hier lang aan vast kunnen houden. Ze onthouden dit lang en je zult veel moeite moeten doen om het tegendeel te bewijzen. Hun kritisch instelling kan soms ook omslaan naar pijnlijke eerlijkheid. Voor deze kinderen is het heel belangrijk om vorm van inhoud te leren scheiden. Ze mogen leren dat de manier waarop je iets zegt soms belangrijker is dan de boodschap zelf.
• Gevoeligheid; veel mensen zien dit als hooggevoeligheid, maar zo heeft Tessa Kieboom dit niet bedoeld. Voor haar gaat het erom dat hoogbegaafde kinderen meer indrukken en waarnemingen opdoen dan andere kinderen. Dat heeft aan de ene kant tot gevolg dat deze kinderen vaak eerder angst en gevaar zien. Aan de andere kant leidt deze gevoeligheid samen met het complexe denkvermogen tot een grotere emotionele intensiteit. Deze gevoeligheid en emotionele intensiteit maken een kind kwetsbaarder maar maken het ook mogelijk om uit te groeien tot een integere persoonlijkheid met respect voor en vertrouwen in zijn omgeving. Voorwaarde is wel dat een kind zich in zijn kwetsbaarheid ondersteund voelt door respectvolle en betrouwbare volwassenen.
Bron: http://www.hoogbegaafdvlaanderen.be/downloads/syllabusHoogbegaafdheidCBO.pdf
Dineke Sinke maakte van het zijnsluik een mooi visueel overzicht:
Ik vind het model van Tessa Kieboom een heel fijn model om mee te werken. Het geeft een breed perspectief op hoogbegaafdheid en laat zien dat niet alleen de uitblinkers hoogbegaafd zijn, maar dat er veel meer bij komt kijken.
Kenmerken Hoogbegaafdheid
Hoewel ik van mening ben dat geen enkel hoogbegaafd kind hetzelfde is, zijn er wel een aantal kenmerken waarin je een hoogbegaafd kind zou kunnen herkennen. Wat niet wil zeggen dat je kind alle kenmerken moet hebben om hoogbegaafd te zijn. De volgende kenmerken worden vaak gezien:
Kenmerken Hoogbegaafdheid
Hoewel ik van mening ben dat geen enkel hoogbegaafd kind hetzelfde is, zijn er wel een aantal kenmerken waarin je een hoogbegaafd kind zou kunnen herkennen. Wat niet wil zeggen dat je kind alle kenmerken moet hebben om hoogbegaafd te zijn. De volgende kenmerken worden vaak gezien:
- Hoge intelligentie
- Gevoeligheid
- Perfectionisme
- Sterk rechtvaardigheidsgevoel
- Kritisch
- Makkelijk verbanden leggen
- Zeer goed ontwikkeld geheugen
- Bewust van leven en dood
- Nieuwsgierig en leergierig
- Concentratievermogen
- Brede of juist specifieke interesse
- Vroegtijdige taalontwikkeling
- Apart gevoel voor humor
- Creativiteit, out of the box denken
Video’s
Er zijn online een aantal mooie filmpjes te vinden over hoogbegaafdheid, onder andere gemaakt door Tessa Kieboom en Kathleen Vendrickx en Emmi Visser:
